door Hieke de Zeeuw

Onlangs herlas ik het boek de zeven eigenschappen van effectief leidersschap van Stephen Covey. Wat mij opviel is het gemak waarmee je zijn zeven stijlen kunt toepassen op zo ongeveer alles in een organisatie. Op het functioneren van individuen, dat van managers, op afdelingen, op de organisatiecultuur als geheel. Het idee dat je bijvoorbeeld communicatieve vaardigheden van medewerkers, teams en organisaties op een hoger plan kan brengen (en daarmee het bedrijfsresultaat verbetert) past bij wat Covey de pragmatische levenshouding noemt.

Leiderschap
Ik ben zelf weinig optimistisch over wat het blijvend effect van trainingen op specifieke vaardigheden kan zijn. Zeker communicatietrainingen, in de breedste zin van het woord, gaan  vaak voorbij aan waar het werkelijk om gaat: goed management en effectief leiderschap. Leiderschap is het doen van de juiste dingen. Management is de dingen goed doen en er adequaat over communiceren. Communicatie is slechts het laatste staartje van een heel proces. Je kunt dus wel in die staart wat willen veranderen, maar het effect is maar  klein. Dat frustreert menig medewerker. Covey ziet dat degenen die het meest vertrouwen op hun eigen waarden het best om kunnen gaan met alle onvoorspelbaarheden van management en leiderschap . Zij weten wanneer er wel en wanneer geen invloed kan worden uitgeoefend. Zij zijn pro-actief.

Wrong way
Het is zó logisch wat Covey schrijft maar het blijkt ook erg moeilijk zijn ideeën in de praktijk te brengen. Neem nu de zijn onderscheid tussen leiderschap en management in de metafoor van een ontdekkingstocht door de jungle. De leider klimt op gezette tijden in een boom en bepaalt welke kant de weg door de jungle de juiste is. Beetje naar links, beetje naar rechts en vervolgens een poosje recht voor uit! De manager coacht en enthousiasmeert alle expeditieleden,  geeft aanwijzingen hoe te kappen en geeft aan wanneer er tijd is voor pauze. Als expeditielid haal je het niet in je hoofd om aan te geven liever links af te gaan, als rechts wordt gekapt. Alleen in de jungle ben je reddeloos verloren. Je doet je best om samen te werken, zo snel mogelijk de lianen weg te halen en niet in de weg te lopen. Je vertrouwt op de leider die enthousiast roept vanuit de kroon van een boom: we zitten op de goede weg! Ook al zegt je gevoel, de bewoonde wereld ligt de andere kant op, we zitten verkeerd. Wrong jungle! Je kapt door in de aangegeven richting.

Richting
Je hebt er eigenlijk niets aan als aan het einde van de dag de expeditiemanager tot de conclusie komt dat jullie toch nog niet zijn waar gepland was te aan te komen. Je hangt je hangmat op en kapt morgen gewoon verder in de aangeven richting. Zo ging het vaak nog niet zo lang geleden. Maar in moderne organisaties wordt méér van medewerkersverwacht dan ‘doen wat er gezegd wordt’. Moderne managers verwachten van medewerkers dat ze meedenken, zélf met ideeen komen voor verbeterde producten, contacten met klanten. Maar hoe verander je een organisatiecultuur in die richting?

De afgelopen maanden werkte ik mee aan een boek over (wetenschappelijke) methodes die in de dagelijkse praktijk van organisaties het medewerkers mogelijk maken zélf aan de slag te gaan met de inhoud van hun eigen werk: job crafting heet dat. Medewerkers, professionals, die meer grip hebben op hoe zij hun werk inrichten, zijn gemotiveerder, pro-actiever en meer bevlogen. Het boek verschijnt begin volgend jaar maar er zijn al wat aansprekende cases besproken op de website www.innovatiefinwerk.nl. Een van de artikelen gaat over een nieuwe, online methode van training en heet Weg met de grauwsluier met behulp van het web.