door Hieke de Zeeuw

Je zoekt op interim-basis een communicatie-adviseur, een software ontwikkelaar of een nieuw hoofd HRM?  Waar let je dan op, bij het scannen van de cv’s? Wat was de vorige baan of opdracht? Hoe hoog is het tarief of het salaris? Prima, maar verdiep je óók in de manier waarop iemand omgaat met zijn professionele netwerk. Hoe pro-socialer hij zich daarin opstelt, hoe meer de organisatie kan rekenen op extra kennis en innovatieve impuls. De term pro-sociaal gedrag staat niet in het woordenboek. Maar in de psychologische wetenschap staat het voor gedrag dat is gericht op het bevorderen van het welzijn van anderen. In organisaties heet het: organisationial citizenship behaviour: Je helpt een collega met haar werk, nadat ze een tijdje ziek is geweest; je maakt je werk af ook al is het vijf uur geweest en je doet suggesties om de werkprocessen op de afdeling te verbeteren zonder dat in je functieomschrijving staat. En zonder extra beloning. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar uit onderzoek blijkt dat grote groepen werknemers laag scoren als hun pro-sociale instelling wordt gemeten.  Een gemiste kans.

Teamprestatie & klanttevredenheid

Onderzoekers benadrukken het belang van prosociaal organisatiegedrag. Het maakt het verschil tussen gemiddelde en buitengewoon presterende werknemers en organisaties. Volgens Amerikaans onderzoek kan prosociaal organisatiegedrag een teamprestatie bijvoorbeeld met ongeveer 20% verbeteren. Uit onderzoek bij een fastfoodketen bleek bovendien dat behulpzaam gedrag tussen collega’s de efficiëntie met 15% verbeterde en de klanttevredenheid zelfs met 39%.

Aukje Nauta, bijzonder hoogleraar voor de NSvP aan de UvA zegt: ‘Opmerkelijk is dat theorie en onderzoek rondom pro-sociaal gedrag zich hoofdzakelijk afspelen binnen de traditionele grenzen van bestaande organisaties. Hoewel dat voor velen natuurlijk nog gewoon realiteit is, verandert het beeld van ‘de organisatie’. Organisaties reorganiseren, fuseren, nemen elkaar over, besteden uit, lenen in en bedienen zich van freelancers, uitzendkrachten en interim-managers.’ Zo op het eerste gezicht lijken dit type werknemers niet van de categorie met de grootste betrokkenheid bij de organisatie en dus een hoog pro-sociaal gehalte. Of ligt dat anders?

Wikinomics

In het boek Wikinomics geven auteurs Don Tapscott en Anthony Williams overtuigende voorbeelden van wat zij noemenopenness, peering, sharing en acting globally. Met openness bedoelen zij dat de grenzen van organisaties open gaan. Hierdoor kunnen organisaties gemakkelijker menselijk kapitaal en andere middelen met elkaar uitwisselen. Peering betekent dat afstemming niet langer meer via hiërarchische structuren gaat, maar via nieuwe, horizontale organisatievormen. Internet encyclopedie Wikipedia en het computerbesturingssysteem Linux zijn hiervan mooie voorbeelden. Wikipedia-vrijwilligers schrijven artikelen over zaken waar ze alles van weten, en delen dat voor niets met een wereldpubliek. Aukje Nauta: ‘Hier speelt ook indirecte wederkerigheid een rol. Door aan Wikipedia bij te dragen bouwen mensen een goede naam en een goed netwerk op, en dat betaalt zich later terug, want het vergroot hun loopbaanmogelijkheden. Wie goed doet, doet ook zichzelf goed.’

Crowdsourcen

Sharing betekent dat mensen en organisaties openlijk kennis en middelen met elkaar delen, zoals intellectueel eigendom, wetenschappelijke kennis en rekenkracht op computers. Acting globally betekent dat mensen – dankzij internet steeds gemakkelijker samenwerken met mensen aan de andere kant van de wereld, zoals wetenschappers al jarenlang gewend zijn. Technologie en wetenschap ontwikkelen zich zo snel, dat een organisatie nooit alle disciplines en topspecialisten in huis kan hebben. Door zzp’ers in te huren met een groot netwerk waar zij sterk in opereren maak je hier als organisatie optimaal gebruik van. Door hun uitgebreide, soms wereldwijde professionele netwerk kunnen talrijke organisatievraagstukken sneller worden opgelost. Soms hoeven organisaties niet eens mensen in te huren voor het verkrijgen van nieuwe ideeën, diensten of producten. Zo vroeg De Volkskrant aan haar eigen lezers om alle Wikileaks-documenten door te pluizen, opdat lezers zelf interessante weetjes aandragen in plaats van dat duurbetaalde journalisten dat doen. Nauta: ‘Organisaties doen er goed aan hun kennisvragen ’in de groep’ te gooien. Crowdsourcen dus, in plaats van te outsourcen. Tussen de miljoenen wereldbewoners zijn er altijd wel een paar te vinden die jouw ingewikkelde vraag kunnen oplossen.’

BV Ik

Aukje Nauta: ‘Ik veronderstel dat werknemers en organisaties beter af zijn wanneer werknemers niet hoofdzakelijk hun eigen organisatie dienen, maar ook hun professionele netwerk buiten de organisatie goed onderhouden. Dat klinkt paradoxaal maar ik denk dat naarmate werknemers meer hun eigen ‘BV Ik’ weten te managen, zij ook hun organisatie meer goed doen. Oftewel: wie zichzelf goed doet, doet ook zijn organisatie goed. Zo’n ‘BV Ik’ managen is bepaald geen egoïstisch gedrag, maar betekent dat iemand stevig investeert in het eigen netwerk van vakgenoten, klanten en leveranciers buiten de eigen organisatie.‘

Dit artikel schreef ik eerder voor het Kenniscentrum www.innovatiefinwerk.nl.